ژئوپلیتیک شیعه، در بستر جغرافیایی خاورمیانه قرار دارد. تحت تاثیر پیروزی انقلاب اسلامی ایران، گروه های مذهبی درخاورمیانه دست به فعالیت های گسترده علیه دولت های دیکتاتور خود، به منظور تشکیل حکومت مردمی همچون حکومت ایـران، زدنـد. اولـین واکنش دولتها، نسبت دادن این تحرکات به ایـران بـود حاکمان این کشورها به دلیل ترس از قدرت یافتن شیعیان، بر هویـت سـنی کشورشـان تأکید میکردند و خشونت را برای به انزوا کشیدن شیعیان کشورشان به کار می بردند.
اقدام نظامی آمریکا علیه عراق در سال ۲۰۰۳ با بهانه مبـارزه بـا تروریسم و جلوگیری از گسترش سلاح های شیمیایی منجر به سقوط دولت صدام شد و این اتفاق نقطـه عطـف دیگـری از حضـور شـیعیان در صـحنه سیاسی خاورمیانه بود. ورود شیعیان عراق به فضای سیاسی خاورمیانه، الگوی تازه ای در کنار الگوی شیعی ایران از لحـاظ سیاسی پدید آورد. سپس پیروزی حـزب الله لبنـان در جنـگ ۳۳ روزه بر اسـرائیل باعـث تبـدیل آن به یک قدرت مهم و تأثیرگذار منطقه ای شد و به سهم خود به قوت گرفتن نقش و نفوذ ایران در تحولات منطقـه خاورمیانه کمک کرد. این وقایع باعث شد برخی مقامات کشورهای منطقه نسبت به افزایش اقتدار شیعیان، به ویژه ایـران، نگران شوند. و برای بیان نگرانی خود، از اصطلاح هلال شیعی استفاده نمودند و ادعا کردند ایران از این فرصـت تـاریخی نهایـت بهـره را برده است و با حمایت بی دریغ خود از گروهها و احزاب شیعی عراق، لبنان و سایر کشـورهای خاورمیانـه، در نظـر دارد بـا ایجاد بلوکی شیعی در منطقه، بر قدرت خود بیفزاید و آن را علیه منافع کشورهای سنی و منـافع منطقـه ای امریکا و رژیم صهیونیستی به کار گیرد.
مفهوم ژئوپلیتیک شیعه یک واقعیت جغرافیایی در خاورمیانه است. پراکنـدگی شـیعیان هـم از نظـر تـاریخی و هـم از نظـر فرهنگی و سیاسی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است در حـال حاضـر جمعیـت مسلمانان جهان به بیش از یک میلیارد و ششصد میلیون نفر رسیده و بر اساس آمارهای مختلف ژئو پلیتیک شیعه یا هلال شیعه (حداقل حدود ۲۰ درصد این جمعیت؛ یعنی جمعیتی بیش از سیصـد و بیسـت میلیـون نفـر را تشـکیل داده که جمعیت بسیار بزرگی از آنان در کشور ایران و کشورهای عربی، همانند عراق، عربستان سعودی، یمن، بحـرین و لبنان زندگی میکنند و در برخی از این کشورها اکثریت هستند. در شبه قـاره هنـد تشیع از دیرباز حضور داشته است، و در بیشتر کشورهای اسلامی و در میان بیشتر قومیتها و ملیتهای مختلف ریشه دوانیده است.
بدین ترتیب یک امتداد شیعی از اقیانوس هند تا دریـای مدیترانه با حضور تاریخی و فرهنگی با قومیتها و ملیتهای مختلف وجود دارد.این موقعیـت جغرافیـایی استقرار شیعیان یا ژئوپلیتیک شیعه در منطقه خاورمیانه، و خلیج فارس در قلـب بزرگتـرین منطقـه نفـت خیـز با ۷۵ درصد از ذخایر نفتی جهان قرار دارد.
با انقلاب اسلامی ایران کشور های عربستان، و منطقه … بـا چالشهای چندجانبه ای روبه رو شدند کـه حاصل موج بیداری و ایـدئولوژیکی مردم شیعه این کشورها بود. انقلاب اسلامی ایران سبب شد که جنبش های آزادیخواهی در منطقـه، به ویژه در میان شیعیان برای گرفتن حق خود بیشتر شود.
در پی سقوط حکومت صدام حسین در عـراق ، ورود شیعیان عراق به فضای فعال سیاسی خاورمیانـه، الگـوی تـازه ای درکنـار الگوی شیعی ایران پدید آورد. و تجدید حیات تشیع در عراق پیامدهای گسترده ای، نه فقط برای توسعه سیاسی آینده عراق، بلکه برای تحولات آینده در خاورمیانه بود که موازنه قدرت را به نفع شیعیان برهم زد و پیونـدهای فرهنگی و مذهبی که جمعیت شیعه را از لبنان تا پاکستان متصل میکند، بار دیگر اهمیت شایانی یافت.
تحولات اجتماعی و سیاسی در کویت و فعال شدن جمعیتهای مختلف شیعی و پیروزی شیعیان در انتخابات مجلس و کسب ۳۴ درصد کرسیها، درخواست اصلاحات سیاسی در بحرین، تحولات و درگیریهای کشور یمن و قدرت گرفتن جنبش انصارلله وسایر تحولات در کشورهای پاکستان، افغانستان، آذربایجان، اردن، مراکش، کویت و حتی مصر، بیانگر این واقعیت است که هویت سیاسی جدید شیعه در حال شکل گیـری در منطقـه است حوادث در عراق توانست شیعیان عربستان سعودی را هم به حرکت وادارد.. جنبش فعالیت سیاسی تشیع که از سال ۱۹۷۹ بیرحمانه در عربستان سرکوب شده بود، در حال رشد اسـت و شیعیان لبنان نیـز از قاعـده فـوق پیروی کردند؛ به طوری که موفق به پیروزی در جنگ ۳۳ روزه در سال ۲۰۰۶ و از رسمیت انـداختن کابینـه حریری شدند در بحرین نیز شیعیان این کشور کـه حـدود ۷۵ درصـد جمعیـت را تشـکیل مـیدهنـد، توانستند با به کارگیری استراتژی فوق در انتخابات مجلس، موفقیت چشمگیری کسب کننـد.
به طور کلی می توان گفت مهمترین فرصتهایی که ژئوپلیتیک شیعه در اختیار ایران قرار داده است، عبارتند از تقلیل یافتن مشروعیت و قدرت حاکمان دیکتاتور منطقه؛ افزایش نقش ایران در مسائل مربوط به اعراب؛ افزایش نفوذ ایران بر گروههای فلسطینی؛ افزایش قدرت شیعیان و اهرمی برای مقابله با سیاستهای آمریکا در منطقه.
با این وصف سران آمریکا و اسرائیل با برجسته سازی مفهوم هلال شیعه، انحراف اذهان تصمیم گیران عـرب را از مسـئله اصـلی، یعنی اسرائیل، پی گرفته و نگرانی آنها را نسبت به حاکمیت ایدئولوژی شیعه با رهبری ایران در منطقه، تحریک میکنند و با اشاره به اظهارات پادشاه اردن ادعا می کنند: در کنار ایـران و عـراق کشورهای لبنان و بحرین سوریه … تحولات ژئوپلیتیکی را از خلیج فارس تا مدیترانه تحت تأثیر قرار میدهند از نظر آنان وجود کشور مسلمان و نیرومندی چون ایران، میان دو منبع انرژی (دریای خزر و خلـیج فـارس) کـه ۷۵ درصـد منابع انرژی جهان را به خود اختصاص داده است، برای استراتژی، منافع و امنیت ملی غرب در قرن بیست ویکم خطرناک است.
امریکا با ادعای خطر هلال شیعی برای تداوم نفوذ خویش و تاکید بر تهدید آن بر روی اعتقادهای مذهب سنی تبلیغ می کند و به منظور ایجاد هراس در بین حکومتهای منطقه و مردم سنی مـذهب سعی می کنند که آنها را برای دفع این خطرهای موهوم بسیج کند و چون یکـی از ابزارهـای دفـع هرگونه خطر از سوی این حکومتها توسل به قدرتهای فرا منطقه ای و حضور آنها در منطقه است، بـا بهره گیری از این حربه ، حضور درازمدت خود در منطقه را تضمین می کند. آنها بر این باورند که ایران را در رأس جریان احیای شیعه و خط دهنده آن است.
و برای خنثی کردن فعالیت ها و مبارزات برحق ملت های مظلوم منطقه به دنبال یک سری اعمال هستند. :
الف. اختلاف افکنی بین اقوام و مذاهب اسلامی و نیز وحشت آنان از وحدت و بیداری آحاد مسلمانان
ب.منحرف کردن انقلابهای منطقه
ج. تیره شدن روابط میان ایران و کشورهای منطقه
د.اشاعه فرهنگ ایران هراسی و شیعه هراسی
ه .افزایش رقابت تسلیحاتی و نفوذ وحضورآمریکا درمنطقه
ز.تضعیف پایه وحدت ملی میان شیعه و سنی در ایران.
از آنجاکه مهمترین نیاز اقتصادی کشورهای توسعه یافته به نفت است در یک تئوری، هارتلند جهانی،حوزه جغرافیایی خلیج فارس تعریف شد و به همین دلیل قدرتهای جهانی تلاش می کنند همواره بر این منطقه تسلط پیدا کنند
جرج بوش با طرح خاورمیانه بزرگ و انجام اصلاحات به بهانه تروریسم و جلوگیری از گسـترش سـلاحهـای هسـته ای، افغانسـتان و عراق را اشغال کرد وپس از سقوط صدام عربستان سعودی، همواره تلاش کرده بـا بـه آشوب کشیدن و بی ثبات کردن منطقه، آمریکا را بیشتر به سمت مسائل امنیتی و حضور در منطقه بکشاند تا از این طریـق کشورهای منطقه برای انجام اصلاحات داخلی بی توجه شوند. به همین دلیل حمله به یمن آغاز شد.
همزمان ایـن کشـورها تـلاش کردنـد بـا نسـبت دادن ایـن درگیریها و بی ثباتی ها به ایران و گروههای شیعی به آمریکا القا کنند مشکل اصلی منطقه، کشور ایران و شیعیان و تمایلات توسعه طلبانه آنهاست.
ژئوپلیتیک شیعه یک امر واقعی و دنباله جغرافیایی کشورهای شیعه نشین منطقه خاورمیانه اسـت؛ در حالیکه هلال شیعی یک امر ساخته ذهن غرب و متحدان منطقه ای و موقتی است ولی ژئوپلیتیک شیعی منسجم و پایدار است.
«محور مقاومت» در مقابل ایالات متحده آمریکا و تلاش آن برای سلطه‌گری بر سایر کشورها:
فعالیت محور مقاومت ریشه در عقاید دینی آنها مبنی بر مبارزه با ظلم دارد مجموعه‌ای متشکل از گروهها، نخبگان و جریانات فکری مسلمان ( اعم از سنی و شیعه) که در کشورهای مختلف اسلامی حضور و فعالیت داشتند و همگی راه حل برون رفت از منازعات و بحران‌های خرد و کلان منطقه غرب آسیا را در راهبردی به نام «مقاومت» می دانند.
غربی‌ها و عمال‌شان، در این سال‌ها هرچه از دست شان بر می‌آمد، انجام دادند تا از شکل‌گیری محور مقاومت و الحاق حداکثری گروهها و شخصیت‌ها به آن جلوگیری کنند.
لذا در سوریه وعراق با داعش سعی بر سرنگونی دولت قانونی سوریه و کنار زدن شیعیان در عراق داشتند
سوریه در سال‌های متوالی سدی در مقابل تجاوزات صهیونیست‌ها و گسترش آنها بوده و از سوی دیگر مسیری امن و کانالی مطمئن برای حمایت و پشتیبانی حزب‌الله لبنان و حماس و جهاد و سایر گروهای فلسطینی بوده است.
غرب با راه‌اندازی و حمایت از این گروهها دو هدف را دنبال می‌کرد؛ اولا انحراف در مسیر بیداری اسلامی و تضعیف محور مقاومت؛ ثانیا ادامه بازی مبارزه با تروریسم. راهبرد هوشیارانه ایران در برابر این بود که دشمن را نه در خانه یا پشت در بلکه هزاران کیلومتر آن طرفتر متوقف نمود راهبردی که تا حضور در سوریه و راه‌اندازی گروههای «دفاع وطنی» و تشدید روحیه مقاومت و انقلابی‌گری در سوری‌ها ادامه داشت.
ازسوی دیگر سیاست خارجی ایران همواره در چارچوب محور مقاومت در مـنطقه عـمل نـموده است.. از این رو شاهدیم که وابستگی متقابل امنیتی میان ایران ومحور مقاومت، الگوی دوستی و دشمنی در مـنطقه نـسبت به ایران،و همچنین عوامل فرهنگی، مذهبی در سیاست خارجی امنیتی ایران بسیار حایز اهمیت است.
دریمن وجود شمار قابل توجهی از شیعیان و تأثیرپذیری فرهنگی سیاسی آنها از ایران و اعتقادات ایدئولوژیک مذهبی آنها باعث پیشرفت فعالیت هایشان در مسیر محور مقاومت شد از این رو عربستان برای جلوگیری از قدرت‌یابی شیعیان و بی ثبانی منطقه مبادرت به حمله یمن نمود. آنها دولتی شیعی در یمن نمی خواهند.
ایران با پانزده کشور مرز آبی و خاکی دارد که هیچ‌کدام متحد ایران نیستند. و بسیاری به‌عنوان پایگاه اقدامات ضد ایرانی آمریکا، اسراییل و عربستان سعودی عمل میکنند. برای جبران این مشکل، تهران با گروههای مایل به ارتباط با ایران در دیگر کشورها ارتباط صمیمانه‌ای برقرار کرده است.
دلایل حمایت جمهوری اسلامی ایران از یمن حفظ موازنه قدرت منطقه‌ای و همراستایی ایدئولوژیکی است.
حال تحولات اخیر در خاورمیانه را می‌توان محور اصلی تغییر در موازنه قدرت منطقه‌ای دانست. هرگونه انتقال در ساختار قدرت سیاسی کشورهای منطقه، برای کشورهای دیگر پیامدهای راهبردی خواهد داشت.به قدرت رسیدن انصارلله یمن که حدود یک سوم از ترکیب جمعیتی ۲۵ میلیون نفری این کشور را تشکیل می دهند، از جمله مهم ترین فرصت ها در جهت منافع ملی ایران است. اهمیت ژئوپلیتیکی یمن با گسترش جنبش انصارالله وتسلط بر تنگه راهبردی باب‌المندب، به‌عنوان یکی از مهمترین مسیرهای انتقال انرژی در جهان و مرزهای سوریه با لبنان در ارتقای نفوذ منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران از مولفه های مهم است.
سوریه علاوه بر کارکردی که علیه اسراییل و همچنین هژمونی ایالات متحده بر خاورمیانه داشته است، کارکرد ساختاری علیه نفوذ عربستان سعودی در حوزه شرقی مدیترانه و همچنین توازن قوای منطقه‌ای در خاورمیانه نیز دارد. در حوزه فلسطین، نیز ایران با توجه به وجوه مشترک ایدئولوژی اسلام پیوندهای نزدیک با حماس دارد.
مریم سنجابی