نها د ینه کردن فرهنگ مسالمت و پرهيز از خشونت(3)
فعل و انفعال فرد و محيط
هيئت تحريريه فلق، بیست و ششم نوامبر 2006
اعمال زورشکلی از رفتار بین انسانها است، موضوعی که می خواهيم در دو مرحله مورد تحلیل قراردهيم.
ابتدا تشریح خواهيم کرد که تحت چه شرایطی یک فرد همراه دیگری در اعمال زور شرکت می کند در مرحله بعدی سعی خواهیم کرد نشان دهيم که چگونه اعمال زور یک گروه بر گروه دیگر تاثیر متقابل می گذارد.
گروه ها از افراد تشکیل می شوند، بنابراین برای اینکه بتوان به فهم دقیق اعمال زورگروهی دست یافت، ابتدا باید به این سوال پاسخ داد که فرد تحت چه شرایطی در اعمال زور مشارکت می جوید ؟ اساسا نمی توان رفتار فرد را حتی اگر به تنهایی عمل کند صرفا بر پایه خصوصیات شخصی وی توضیح داد.
زیرا او دایما رفتار خشونت آميزندارد بلکه فقط در شرایط نامشخص این رفتار را نشان می دهد مثلا هنگام تحریک، شاید او هرگز به تنهایی رفتار زورمندانه ابراز نکند بلکه فقط در کنار دیگران دارای چنین رفتاری شود.
در هر صورت رفتار او تحت شرایط جاری محیط قرار دارد در عین حال رفتار اورا نیز صرفا بر اساس آن موقعیت نمی توان توضیح داد زیرا همه انسانهایی که در آن موقعیت قرار دارند به همان میزان زورمندانه عمل نمی کنند.
مهمترین شرایطی که تعین کننده اعمال زور هستند در صورتی که فردی در زمان معین در عملیات خوشونت آميز شرکت جوید عوامل درونی او موجب این رفتار می گردند که منشا این عوامل دو حوزه است:
1- حوزه انگیزه.
2- حوزه رفتار موجود وشناخته شده.
علاوه بر این عملیات اعمال زور توسط محیطی که شخص در آن قرار دارد یا بهتر بگوییم محیط منعکس در ذهن مشخص می شوند.
از یک طرف از طریق عواملی که مستقیما شرکت در اعمال زور را بر می انگیزند و ترغیب می کنند و از طرف دیگر عواملی که در سازمان اجتماعی گروه وجود دارند.
به این ترتیب گذشته فرد مورد توجه قرار می گیرد، البته باید در نظر گرفت که این موضوع شرط نیست بلکه بعد دیگری از مسئله هست که باید نشان داد که اجتماعی شدن بر پایه تاثیرات محیط انجام می پذیرد.
اما این تاثیرات الزاما از همان عوامل محیطی ای ریشه نمی گیرند که رفتار خشونت آميز را در حال حاضر هدایت می کنند این عوامل ممکن است برای مثال تاثیرات درازمدت تربیت خانوادگی در گذشته نیز باشند.
بسیار اهمیت دارد که این تصویر را به صورت یک کلیت به هم بافته مورد توجه قرار دهیم ، فقط در این صورت تحلیل مشخص اعمال زور جمعی امکان پذیر است.
هیچ یک از حوزه ها نباید فراموش شوند در غیر اینصورت همه تلاشها حتی اگر سبب یکی باشد مثلا خصلت گرایش به خشونت و یا رهبری اشتباه که در صدد و توضیح اعمال زور جمعی هستند این خود نوعی ساده گرایی غیر مجاز خواهد بود.
در عامترین مفهوم پیش از آنکه عکس العمل متقابل فرد و موقعیت را مطرح کند اعمال زور را تحت عنوان فعل وانفعال فرد و محیط در مقابل هم مطرح می کند.
در حالی که موقعیت غا لبا با زمان حال و رفتار افراد دیگر مساوی است، این موضوع نه تنها در مورد اعمال زور جمعی بلکه در نوع فردی آن نیز صادق است در حالت فردی اعمال زور دیگران بر رفتار تاثیر می گذارد.
به این صورت که مثلا تحریک می کنند از خود دفاع می کنند تسلیم می شوند و یا تنها حضور دارند زیرا در حالت شدیدتر کینه توزی علیه دشمن به کار بردن زور زمانی عملی است که انسان به او دسترسی پیدا کند.
اما در عملیات گروهی شرایط موقعیتی حاکم بر فرد دارای اهمیت بیشتری هستند مثلا چنانچه فردی در جنگی شرکت جوید این عمل قاعدتا خصوصیات فردی وی را کمتر روشن می کند تا وقتی که او در کافه به سادگی دعوا می کند.
با وجودی که پیوستن داوطلبانه شخص به یک گروه خشونت طلب ممکن است در ارتباط با خصوصیات فردی او باشد ولی در اینجا در کنار برخورد متقابل با اعضای دیگر گروه نیز به آن افزوده می شود که بدون تاثیر آن احتمالا عمل صورت نمی گیرد.
اعمال زور به منظور برخورد متقابل در حالت دوم و در این مفهوم خاص به این معناست که رفتار تک تک افراد دارای جهت گیری مشابهی با دیگر افراد است.
غالبا اعضای گروه سعی می کنند اعمال خود را به گونه ای با هم منطبق نمایند که به بهترین وجهی به هدف مشترک نایل آیند.
هم جهت کردن به معنای هم شکل کردن نیست در بین جمع غالبا تقسیم کاری وجود دارد که رفتار کاملا گوناگونی را در افراد عضو به همراه می آورد.
مثلا صادر کردن دستور کار با اسلحه تهیه لوازم و غیره.بعضی ها اساسا مایلند در فعالیتهای جمع آفتابی نشوند بلکه در پشت صحنه جهت ترغیب اعمال زور سخنرانی کرده و با تبلیغات مخالفین را شیطان جلوه می دهند.
از این نظر همه آنها اشکال اعمال زور گروهی که بیش از همه بشریت را مورد تهدید قرار می دهند اعمال زور سازمان یافته تلقی می شود زیرا شرکت کنندگان بر اساس قواعد مشخص و طبق برنامه در بین گروه عمل می کنند.
در مقابل به هیچ وجه نباید این اعمال را به سادگی مجموع خشونتهای تک تک افراد دانست، وقتی گروههای مختلف در درگیری مقابل هم قرار می گیرند تاثیرات آنها بر یکدیگر نقطه نظری است که باید در اعمال زور به منظور برخورد متقابل مورد توجه قرار گیرد.
ادامه دارد