بعثی‌ها و مجاهدین اشغال شهر مهران را پیروزی بزرگ قلمداد می‌کنند؛ اما ۲ ناکامی بزرگ استراتژیک برای آنان بود که شعارهای “مهران به‌جای فاو” و “امروز مهران، فردا تهران” با شکست مواجه شد.
گروه تاریخ انقلاب خبرگزاری تسنیم ــ هرچند بعثی‌ها و مجاهدین در اردیبهشت 65 و خرداد 67 توانستند شهر متروکه و خالی از سکنه مهران را برای چند مدتی اشغال کنند؛ اما در دستیابی به اهداف خود ناکام ماندند و متحمل شکست‌های استراتژیکی شدند.
ارتش بعث عراق در 27 اردیبهشت 65 با همراهی مجاهدین که به‌تازگی همکاری رزمی خود را با عراق آغاز کرده بودند، با هدف بازپسگیری منطقه فاو به مهران حمله کردند. آنان شعار “مهران به‌جای فاو” را سر می‌دادند و آزاد شدن شهر مهران را منوط به تخلیه منطقه فاو توسط نیروهای ایرانی می‌دانستند؛ اما چند ماه بعد رزمندگان ایرانی با اجرای عملیات کربلای یک، نه‌تنها از فاو عقب‌نشینی نکردند، بلکه شهر مهران و مناطق اطراف آن را هم از وجود نیروهای ارتش عراق پاکسازی کردند.
مجاهدین نیز در 28 خرداد سال 67 با کمک و پشتیبانی ارتش عراق در عملیات «چلچراغ» و با شعار «امروز مهران، فردا تهران»، مهران را اشغال کردند. اما چند روز بعد با حمله رزمندگان و نیروهای بومی، مهران از اشغال مجاهدین و ارتش عراق درآمد. مجاهدین چهل روز بعد آغازگر عملیات فروغ جاویدان با هدف تصرف تهران شدند که با مقاومت مردم و رزمندگان روبه‌رو شدند و با اجرای عملیات مرصاد توسط رزمندگان ایرانی بسیاری از مجاهدین کشته شدند و آنان نیز در دستیابی به شعار خود ناکام ماندند.
صدام با هدف بازپسگیری منطقه مهم و استراتژیک فاو که به‌واسطه عملیات والفجر8 به تصرف نیروهای ایرانی درآمده بود، به مهران حمله کرد و در این راستا شعار “مهران به‌جای فاو” را سر داد؛ اما چهل روز بعد رزمندگان ایرانی با اجرای عملیات کربلای1 نه‌تنها فاو را تخلیه نکردند، بلکه مهران را هم از دست ارتش عراق درآوردند.
** شکست شعار “مهران به‌جای فاو”
چند روز پس از تصرف فاو توسط نیروهای ایرانی در عملیات والفجر هشت که دستاورد بزرگی برای ایران بود، عراق سیاست دفاع متحرک را اجرا کرد، در این راستا مناطقی که خطوط پدافندی ایران ضعیف بود، مورد حملات ارتش بعث عراق قرار گرفت.
این سلسله عملیات‌ها رویکردی جدید در جنگ بود که ارتش عراق در پاسخ به عملیات گسترده و موفق ایران یعنی والفجر هشت در منطقه فاو انجام داد.
بدین‌ترتیب ارتش عراق در 27 اردیبهشت 65 توانست برای دومین بار شهر مهران را اشغال کند. این شهر خالی از سکنه بود و با توجه به نزدیکی آن به مرز، هدف نسبتاً آسانی برای عراق بود. ژنرال ابراهیم از فرماندهان ارتش عراق پس از بازدیدی که از شهر مهران داشت، در گفتگو با یکی از رسانه‌ها گفت: مهران منطقه متروکه است و علامت حیات در آن به چشم نمی‌خورد.
ارتش بعث عراق در این تهاجم از موشک‌انداز کاتیوشا به‌طور مؤثری علیه نیروهای ایرانی استفاده کرد، همچنین بر اثر بمباران شیمیایی منطقه عملیاتی مهران، حدود 600 نفر از رزمندگان مصدوم شدند.
عراقی‌ها این عملیات را “ثارالابطال” به‌معنای انتقام قهرمانان نام‌گذاری کرده بودند. آنان که مهران را با کمک نیروهای نظامی سازمان مجاهدین خلق اشغال کرده بودند، آزاد کردن این شهر را مشروط به خروج نیروهای ایرانی از فاو دانستند و اعلام کردند تا پایان جنگ در شهر مهران خواهند ماند. سعدون حمادی رئیس مجلس عراق در دیدار با سفرای خارجی اعلام کرد که هر موقع ایران از فاو خارج شود، شهر مهران تخلیه خواهد شد. او در ادامه ادعا کرد: قادر هستیم هر نقطه‌ای از خاک ایران را که بخواهیم، تصرف کنیم.
اشغال شهر مهران آن‌چنان برای عراق مهم بود که 40 گلوله توپ به‌نشانه ابراز خوشحالی در بغداد شلیک شد. رسانه‌های خارجی نیز اشغال شهر مهران توسط نیروهای عراقی را به‌صورت گسترده‌ای پوشش خبری دادند. رادیو بی‌بی‌سی در گزارشی عنوان کرد: «هدف عراق این است که به ایران نشان بدهد در صورتی که ایران در گسترش جنگ به مناطقی ماورای مرزها پافشاری کند، عراق قابلیت مقابله به مثل را خواهد داشت.»
تحلیل فرماندهان ایرانی از حمله عراق به مهران این بود که ایران تمرکز قوای خود را از فاو بردارد و عراق بتواند این منطقه مهم و استراتژیک را پس گیرد. شمخانی فرمانده وقت نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در جلسه‌ای با حضور فرماندهان اظهار داشت: هدف اصلی عملیات‌های زنجیره‌ای عراق، بازپسگیری فاو است و همه انگیزه عراق این است که یک روز به فاو حمله کند… شک نکنید دشمن سراغ فاو می‌آید و اگر سپاه قبول کرد در مهران حضور کم‌رنگی داشته باشد به‌دلیل این بود که فاو را حفظ کند.
پس از اشغال مهران، امام خمینی در پیامی به فرماندهان تأکید کردند: «مهران باید آزاد شود»، بر همین اساس عملیات کربلای یک با هدف آزادسازی مهران توسط قرارگاه نجف نیروی زمینی سپاه طراحی و با 41 گردان پیاده و زرهی سپاه و ارتش اجرا شد.
عملیات نهم تیرماه سال 65 آغاز شد. نیروهای ایرانی با غافلگیری دشمن، توانستند در همان مراحل با کمترین درگیری مهران را آزاد کنند. براساس طرح، قرار بود عملیات در سه مرحله اجرا شود؛ اما با دستیابی سریع به موفقیت در هر سه مرحله، عملیات به پنج مرحله افزایش یافت و دستاوردی بیش از آنچه در طراحی عملیات پیش‌بینی شده بود، حاصل شد و عراق از دستیابی به شعار “مهران به‌جای فاو” ناکام ماند.
عملیات کربلای یک پایانی بر سیاست دفاع متحرک ارتش متجاوز عراق بود. پس از این عملیات، تحرک مهم دیگری از ارتش عراق تا ماه‌های پایانی جنگ مشاهده نشد و ارتش عراق دوباره به سیاست استقرار و پدافند مؤثر از زمین روی آورد.
مسعود رجوی و سازمانش در خرداد ماه سال 67 با پشتیبانی ارتش عراق و با شعار “امروز مهران، فردا تهران” به مهران حمله کردند؛ اما چند روز هم نتوانستند دوام بیاورند و با اجرای پاتک رزمندگان ایرانی مجبور به ترک مهران شدند. مجاهدین چهل روز بعد با هدف تصرف تهران، عملیات فروغ جاویدان اجرا کردند، اما دچار شکست سختی شدند و در دستیابی به اهداف خود ناکام ماندند.
** شکست شعار “امروز مهران، فردا تهران”
در روز 28 خرداد 1367 نیروهای ارتش آزادی‌بخش سازمان مجاهدین خلق که از مدت‌ها پیش با دشمن مردم ایران (صدام) همراه شده بودند، با کمک و پشتیبانی ارتش عراق در عملیات «چلچراغ» و با شعار «امروز مهران، فردا تهران»، مهران را اشغال کردند. نیروهای مجاهدین خلق با لباس سربازان ارتش جمهوری اسلامی ایران به مهران حمله کردند. ارتش عراق نیز با 530 حمله هوایی و به‌کارگیری گازهای اعصاب علیه رزمندگان و نیز حمله با بالگردهای توپدار، این عملیات را پشتیبانی کرد.
مجاهدین به‌دلیل ناتوانی در برابر حملات احتمالی رزمندگان، ناچار شدند مواضع اشغالی را در تاریخ یکم تیرماه به نیروهای عراقی واگذار کنند. همزمان با این اقدام، نیروهای لشکر 11 امیرالمؤمنین(ع) به نیروهای عراقی حمله و آن‌ها را مجبور به عقب‌نشینی از مهران کردند، بدین‌ترتیب مهران طی سه چهار روز از اشغال مجاهدین و ارتش عراق درآمد.
مجاهدین که مهران را 10 روز هم در اشغال خود نگه نداشته بودند، چهل روز بعد و پس از قبول قطعنامه 598 عملیات فروغ جاویدان را اجرا و با پشتیبانی ارتش عراق با هدف اشغال تهران، از مرزهای غربی کشور به ایران حمله کردند.
اما با اجرای عملیات مرصاد توسط رزمندگان ایرانی، ارتش آزادی‌بخش مجاهدین خلق متحمل شکست سختی شد و بسیاری از مجاهدین در این عملیات کشته شدند، بدین‌ترتیب مجاهدین نیز در تحقق شعار “امروز مهران، فردا تهران” ناکام ماندند.
ارتش عراق و مجاهدین پس از قبول قطعنامه 598 نیز به مهران حمله کردند و این شهر را به اشغال خود درآوردند. در این شرایط با بسیج گسترده نیروهای مردمی از جمله عشایر با تهاجم مجدد دشمن مقابله شد. با مقابله و پیشروی نیروهای ایرانی، ارتش عراق در دهم مرداد 67 از شهر مهران عقب‌نشینی کرد و این شهر از اشغال متجاوزان رها شد.
خبر گزاری تسنیم