آیت الله سید محمود علایی طالقانی از شخصیت های موثر در فرایند انقلاب و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی است. وی متولد 14 اسفند 1289 در طالقان می باشد. روحانی نواندیش دینی، مفسر قرآن، مبارز و فعال سیاسی و اجتماعی و یکی از موسسان نهضت آزادی بود. درجریان انتخابات مجلس خبرگان در 28 مرداد سال 1358 با احراز بیش از 79 درصد آرا بعنوان نماینده اول از تهران انتخاب شد و در 5 مرداد 58 با حکم آیت الله خمینی به امامت جمعه تهران برگزیده شد.
آیت الله طالقانی در دوران نهضت ملی شدن نفت بهمراه آیت الله زنجانی به حمایت از دکتر مصدق برخاست و پس از کودتای 28 مرداد به حمایت خود از مصدق ادامه داد. آیت الله طالقانی چندبار به علت فعالیت های سیاسی توسط رژیم شاه به زندان افتاد و یکبار هم تبعید شد.
وی بعداز ترور آیت الله مطهری به ریاست شورای انقلاب برگزیده شد. نام ایشان در برهه هایی از تاریخ با مصادره گروههای فرصت طلب مواجه شده است. مجاهدین خلق که ایشان را پدر صدا میزد بیشترین سوء استفاده ها را بعد از پیروزی انقلاب از ایشان نمود. درحالیکه آیت الله طالقانی اتفاقا قاطع ترین مواضع را در سرفصل های مختلف برعلیه این فرقه انجام داد . موضع گیری و روابط آیت الله طالقانی در ارتباط با مجاهدین خلق را می توان به سه دوره مشخص تقسیم کرد:
دوره اول با آشنایی طالقانی با بنیان گذاران مجاهدین خلق بخصوص محمد حنیف نژاد و سعید محسن قبل از تاسیس سازمان شروع شد. در این دوره آیت الله طالقانی از حامیان مجاهدین خلق است.
دوره دوم بعد از اعدام محمد حنیف نژاد تا تغییر ایدئولوژی سازمان است که دراین دوره ضمن حفظ ارتباط با مجاهدین تلاش برای هدایت آنها به مسیر درست دارد. نهایتا بعداز آگاهی نسبت به انحراف و تغییر ایدئولوژی آنها تصمیم به قطع ارتباط می گیرد.
دوره سوم به بعد از پیروزی انقلاب اسلامی بر می گردد که آن رابطه یکطرفه بود و رهبران مجاهدین تلاش میکردند با سواستفاده از موقعیت و جایگاه اجتماعی ایشان میان مردم و مصادره ایشان برای خود اعتبار و وجهه مردمی و مشروعیت سیاسی جلب کنند.
ولی درنقطه مقابل آیت الله طالقانی هدف از ادامه ارتباط با مجاهدین خلق را جذب آنها به مسیر اصولی و همگام کردن این جریان با انقلاب اعلام میکرد و دراین رابطه مدارا می کرد. بطوریکه از سوی جریانات انحصار طلب و افراطی تحت فشار قرار می گرفت. ولی از طرف دیگر مجاهدین خلق درصدد برآمدند تا با انتشار اعلامیه های متفاوت تحت عناوین “رهبر خمینی – رئیس جمهور طالقانی” و یا پیشنهاد فرماندهی و نظارت عالیه آیت الله طالقانی بر نیروهای مسلح کلیه سازمانها و پاسداران انقلاب اسلامی طالقانی را در مقابل آیت الله خمینی قرار دهند و این تبلیغات چنان گسترده بود که این شبهه را در اذهان عمومی برانگیخت که گویا آیت الله طالقانی با مجاهدین همکاری دارد. درحالیکه موضع گیری صریح او در سرفصل های بعد ناشی از عدم همراهی و پشتیبانی ایشان از مجاهدین و شخص رجوی بود.
وی بارها و در زمانهای مختلف بر علیه مجاهدین موضع گیری شدید داشت. آیت الله طالقانی دو هفته قبل از رحلت در خطبه های نماز جمعه از آنها بعنوان جوجه کمونیست ها نام برد. مرحوم طالقانی با هوشیاری بی نظیرش مانع از این شد که تلاش های تفرقه افکنانه جریان رجوی برای ایجاد شکاف و اختلاف بین خود و رهبری انقلاب عملی شود. وی تلاش نمود تا با نصیحت و موعظه مانع از رویایی مجاهدین با جریان انقلاب و رهبری آن گردد. ولی وقتی دید که اقداماتش نتیجه ای در بر ندارد شیوه برخورد قاطع را در پیش گرفت واعلام کرد من بارها گفته ام رهبری قاطع امام را پذیرفته ام وهمیشه سعی کرده ام مشی من از این شخصیت بزرگ وافتخار افرین اسلام جدا نباشد. این موضع گیری آیت الله طالقانی علیه مجاهدین خلق چالشی جدید برای آنها بود.
آیت الله طالقانی شخصیت مذهبی و سیاستمداری بود که اسیر سیاست بازی نشد و یک عمر در سنگر جهاد و روشنگری تلاش نمود. وی سرانجام از این آزمایش خطیر و دامی که سرکردگان مجاهدین بر سر راهش پهن کرده بودند سرفراز بیرون آمد و رجوی و دیگر عواملش بار دیگر در اذهان مردم ایران سرافکنده و شرمسار شدند. آیت الله طالقانی در نهایت در روز 19 شهریور 1358 بعد از عمری مجاهدت به رفیق اعلی پیوست. تشییع جنازه باشکوه و اشک و ماتم و عزا که درجریان تشییع وی از طرف مردم ایران نثار و بدرقه راهش شد بخوبی قدردانی مردم را از این شخصیت بی نظیر انقلاب نشان داد. یادش گرامی و راهش پر رهرو باد
اکرامی
