عراق ۶ روز پس از پذیرش قطعنامه، با زیر پا گذاشتن توافق‌ها بار دیگر به نواحی مرزی از جمله خرمشهر حمله کرد و تا آستانه اشغال دوباره آن پیش رفت. سازمان مجاهدین خلق نیز با غافلگیری نیروهای ایران در جبهه غربی عملیاتی را با نام فروغ جاویدان(مرصاد) آغاز کرد.
توهم ابرقدرتی مسعود رجوی برای فتح ۲ روزه تهران
مسعود رجوی در نشست روز جمعه ۳۱ تیر‌ماه سال ۱۳۶۷ قرارگاه اشرف، تصمیم خود را برای عملیات فروغ جاویدان و فتح تهران اعلام کرد. نیروهای عملیاتی سازمان ۴۵۰۰ تا ۵۰۰۰ نفر برآورد شدند که در قالب ۲۵ تیپ رزمی (استعداد هر تیپ ۱۶۰ تا ۱۸۰ نفر)، سازماندهی و برای اجرا در پنج محور تقسیم شدند:
محور یکم: با فرماندهی مهدی براعی با سه تیپ تحت امر برای اشغال شهرهای کرند و اسلامآباد.
محور دوم: با فرماندهی ابراهیم ذاکری با پنج تیپ تحت امر، برای اشغال کرمانشاه.
محور سوم: با فرماندهی محمود مهدوی با ۲ تیپ تحت امر، برای اشغال همدان.
محور چهارم: با فرماندهی مهدی افتخاری با ۲ تیپ تحت امر، برای اشغال قزوین.
محور پنجم: با فرماندهی محمود عطایی و معاونت مهدی ابریشمچی با ۱۳ تیپ تحت امر، برای اشغال تهران!
در این عملیات، عراق نیروهای مجاهدین خلق را به امکانات گوناگون از جمله تانک، نفربر، خمپاره‌انداز، تیربار، توپ های ۱۲۲ و ۱۰۶ میلی‌متری، کامیون و خودرو تجهیز کرده بود. همچنین نیروی هوایی عراق در کنار آتش‌باری سنگین توپخانه، همزمان با پیشروی مجاهدین در خاک ایران برای جلوگیری از عملیات هوایی ایران علیه قوای دشمن، پایگاه‌های هوایی همدان، دزفول و نیز پادگان تیپ ۲ سقز و پایگاه هوانیروز کرمانشاه را بمباران کرد.
مسعود رجوی در شب آغاز عملیات گفت: براساس تقسیمات انجام شده، ۴۸ ساعته به تهران خواهیم رسید. کاری که ما می‌خواهیم انجام دهیم، در حد توان و اِشِل یک ابرقدرت است؛ چون فقط یک ابرقدرت می‌تواند کشوری را ظرف این مدت تسخیر کند. از پایگاه نوژه هم ترسی نداشته باشید، هر سه ساعت به سه ساعت دستور می‌دهم هواپیماهای عراقی بیایند و آنجا را بمباران کنند. پایگاه هوایی تبریز را هم با هواپیما هر سه ساعت به سه ساعت مورد هدف قرار خواهیم داد. علاوه بر آن، ضدهوایی و موشک سام ۷ هم که داریم. هوانیروز عراق تا سرپل‌ذهاب به همراه ستون‌‌ها خواهد بود. از نظر هوایی ناراحت نباشید، چون هواپیماهای عراقی پشتیبان ما هستند و تمام ماشین‌ها به صورت ستون حرکت می‌‌کنند.
جنایت‌های فجیع مجاهدین در مرداد سال ۱۳۶۷
در تحولات پایانی جنگ تحمیلی، بیشـتر فرماندهان ایران بـر پدافند از جبهه‌های جنوب متمرکز شده و بخـش زیادی از نیروهای سـپاه در حال عزیمت بـه آن جبهه‌ها بودند. در این شـرایط، سـاعت ۱۶ روز ۳ مـردادماه سال ۱۳۶۷ مجاهدین در پناه ارتش عراق و بـا گذر از خط پدافندی یگانهای لشکر زرهی از مرز خسروی، تا سرپل ذهاب پیش رفتند. از آنجا نیـز پیشروی بــه سمت کرمانشـاه را ادامه دادند. عناصر سازمان با کمترین درگیری در حالی وارد کرند شدند که مردم وحشـت‌زده می‌گریختند.
هم زمان با آتشـباری سـنگین توپخانه عراق، تا گردنه پاتاق گلوله توپ می‌بارید که به شـهادت عده‌ای از روسـتاییان انجامید. در ادامه، اسلامآباد نیز به اشغال نیروهای سـازمان درآمد. در پیشروی دشــمن، منطقه مرزی گیلان غرب شاهد کشـتارهای گسترده‌ای بود. مجاهدین با راهیابی به مراکز دولتی جنایات وحشتناکی مرتکب شدند. در بیمارستان اسلامآباد، زخمی‌ها را تیر خلاص می‌زدند و هر کـس که مقاومت می‌کرد، بـا هدف ایجاد رعب و وحشـت و اجبار بـه همکاری مردمی می‌سوزاندند. خبر حمله، جلسه حجت‌الاسلام هاشمی رفسنجانی و فرماندهان جبهه غربی را برهم زد. او فرماندهان را مأمور کرد تا راه را بر دشمنان ببندند.
نخستین گروهی که با مجاهدین درگیر شد
ستون متجاوزان با تیراندازی پیوسته و با پیشروی خطی، پس از گذشتن از اسلام آباد به گردنه حسن‌آباد رسید که چند نفر سپاهی با آن ها درگیر شدند. مجاهدین آنها را به رگبار بستند، اما یک نفرشان زنده ماند. این رزمنده در راه برگشت، سه اتوبوس از نیروهای لشکر ۹ بدر را می‌بیند و ماجرا را تعریف می‌کند. به این ترتیب رزمنده های عراقی مخالف صدام نخستین گروهی بودند که با مجاهدین درگیر شدند.
در ادامه مسیر، نیروهای مردمی پراکنده و یگان‌هایی همچون لشکر ۶ ویژه پاسداران، لشکر ۲۷ محمد رسول الله(ص)، لشکر ۳۲ انصارالحسین (ع) و تیپ‌‌های قائم، ۲۹ نبی اکرم (ص)، مقداد و … نیز با دشمن درگیر شدند. مجاهدین، خوشحال از پیشروی‌‌های مقدماتی، شتاب زده راهی کرمانشاه می شدند. رادیو مجاهدین با ارسال پیام از مردم، خواست که زمینه را برای ورود آنها آماده و جذبشان شوند. مجاهدین فاصله تنگه پاتاق تا چهارزبر (۳۴ کیلومتری کرمانشاه) را تا غروب همان روز طی کردند. در این تنگه به خط پدافندی لشکر ۳۲ انصارالحسین (ع) و دیگر نیروهای مردمی برخوردند. این خط پدافندی از بامداد ۴ مرداد ۱۳۶۷ سرآغاز مقاومت و درگیری سازمان یافته با دشمن شد.
آرایش نظامی رزمندگان اسلام در برابر مجاهدین
پس از بستن راه پیشروی نیروهای مجاهدین در تنگه چهارزبر، قرارگاه مرکزی خاتم الانبیا (ص) با هدف سرکوب و انهدام دشمن اقدام به طراحی و سازماندهی فوری یگانهای رزم کرد. هوانیروز و نیروی هوایی ارتش نیز بیش‌ترین توانمندی خود را برای پشتیبانی خودی و بمباران ستون های نیرویی دشمن به کار گرفتند.
با پشتیبانی هوانیروز، روز ۶ مردادماه سال ۱۳۶۷، نیروهای مجاهدین در محاصره کامل قرار داشتند. در محور اسلامآباد به کرمانشاه و در گردنه چهارزبر، راه گذر ستونی یگانهای دشمن بسته شده بود. تعداد فراوانی از ادوات سنگین زرهی آنها هدف قرار گرفت. این جاده در همان لحظات نخستین، انباشته از ادوات سوخته شد. رزمندگان با غافلگیری و دور زدن دشمن از سه‌راهی غرب اسلام آباد، وارد شهر شدند. دیگر یگانهای سپاه نیز با سرعت به سمت کرند پیش رفتند. در این روز، در حالی که آخرین خودروهای انباشته از نیروی سازمان به داخل خاک عراق باز می‌گشتند، زخمی‌‌هایش خودکشی می‌کردند و برخی نیز در حال فرار به سوی کوه و دشت و روستاها بودند. سرانجام در حالی که مجاهدین تا پشت نوار مرزی عقب رانده شدند، بلندی‌‌های مشرف مرزی همچنان در اشغال، نیروهای ارتش عراق ماند. در روز هفتم مردادماه، دشمن با پذیرش شکستی سنگین، عقب نشینی خود را از اسلام آباد و کرند اعلام کرد.
کارستان هوانیروز ارتش در مواجهه با عملیات فروغ جاویدان مجاهدین
هوانیروز ارتش با فرماندهی سرهنگ صیاد شیرازی در نبرد مرصاد نقشی تأثیرگذار داشت. این نیرو با ۴۲۵ ساعت پرواز در ترابری و عملیات هلی‌برن شبانه رزمندگان، پشتیبانی و رزم به سرکوب مجاهدین می‌پرداخت. در این نبرد سه فروند بالگرد مورد اصابت قرار گرفت و خلبان ستوان‌یار حسین فرزانه به شهادت رسید.
آماری از شهدای نبرد با مجاهدین در عملیات مرصاد
بیشتر شهدای نبرد با مجاهدین از نیروهای مردمی بودند؛ رزمندگانی که برای دفاع از میهن در قالب یگانهای رزم و در مواردی نیز انفرادی به جنگ با دشمن شتافتند. بر اساس آماری که از سوی مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس منتشر شده است، از ۹۷۷ شهید این نبرد کمتر از ۱۰۰ نفر آنها از رزمندگان رسمی سپاه، ۸۰۰ نفر نیروی مردمی و یک خلبان هوانیروز بودند. همچنین در این نبرد ۲۹۳۴ نفر از نیروهای رزمنده و ساکنان بومی زخمی شدند.
منبع: اطلس نبردهای جبهه میانی، انتشارات مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس