مجاهدین خلق پس از اعلام جنگ مسلحانه علیه جمهوری اسلامی که طی آن هزاران نفر از ملت بی‌گناه ایران به شهادت رسیدند در همان سال ۶۱، عمده نیروهای این سازمان یا از کشور گریختند یا دستگیر شدند. اکثر دستگیرشدگان، عمدتاً مرتکب قتل‌ها و جنایت‌های کور شده، به جنایات خود اعتراف کرده و محکوم به اعدام شده بودند؛ اما حکم اعدام عده زیادی از آنها که توبه کرده و در رابطه با شناسایی مجاهدین خلق و خانه‌های تیمی و انبارهای تسلیحات آنها همکاری می‌کردند، تقلیل پیدا کرد.1
پیشتر اشاره کردیم که سازمان مرکزی مجاهدین خلق پس از فرار مسعود رجوی به همراه بنی‌صدر به فرانسه، در پاریس مستقر شده بود. در همان ایام میان رژیم بعثی صدام حسین در عراق _ که یک جنگ تمام‌عیار علیه ایران آغاز کرده بود _ و سران مجاهدین خلق، یک توافق برای همکاری نظامی علیه جمهوری اسلامی انجام و مقرر شد کادرهای ترور این سازمان در خاک عراق مستقر شوند. تا اینکه خرداد ۱۳۶۵ مسعود رجوی و سازمانش به‌صورت رسمی وارد بغداد شده، در قرارگاه‌های تشکیلاتی سازمان یافتند و از غرب کشور سلسله عملیات‌هایی را علیه رزمندگان اسلام انجام دادند. رژیم بعث نیز که به دنبال چنین مزدورانی بود، سیل کمک‌های مادی، تسلیحاتی، لجستیکی، اطلاعاتی و سلاح‌های عراقی به همراه آموزش‌های نظامی را به‌سوی آنها سرازیر کرد.2 بر اساس آمار حفاظت اطلاعات ستاد مشترک سپاه تا تاریخ سی خرداد ۶۷ مجاهدین خلق جمعاً 84 مورد عملیات ایذایی یا تک‌های هماهنگ‌شده علیه واحدهای جمهوری اسلامی انجام دادند که در این میان توانستند صدها نفر از رزمندگان را شهید و مجروح کرده و خسارات زیادی به جمهوری اسلامی وارد نمایند.3 سیر عملیات نظامی و تبلیغات گسترده سازمان در سال 67 شدت گرفت به‌گونه‌ای که در “عملیات آفتاب” در منطقه شوش توانستند با همکاری رژیم بعث عراق و اصل غافلگیری، خط پدافندی ارتش را تصرف نموده و پس از شهید و مجروح نمودن تعدادی از رزمندگان عقب‌نشینی نمایند. انجام عملیات آفتاب در فروردین 67 و تبلیغات وسیع آن، سازمان را در مسیر جدیدی از عملیات‌های گسترده قرار داد به‌گونه‌ای که در پایان روزهای خرداد 67 بعد از نشست محرمانه صدام و رجوی، تجهیزات سنگینی شامل تانک‌های تی 55 و نفربرهای پی‌ام‌پی در اختیار سازمان قرار گرفت. سازمان با این امکانات وسیع حمله به مهران را تحت عنوان “عملیات چلچراغ” آغاز کرد و توانست با آتش توپخانه و زرهی عراق، شهر را به تصرف درآورد و پس از وارد کردن خسارات زیاد و شهید و مجروح نمودن تعداد قابل‌توجهی از رزمندگان، و دعوت از خبرگزاری‌های خارجی برای تهیه عکس و فیلم از جنایات خود، عقب‌نشینی کند. این عملیات، غرور سازمان و رهبران آن را به جایی رساند که اظهار می‌کردند: “ما که می‌توانیم مهران را آزاد کنیم، می‌توانیم تهران را نیز آزاد کنیم.” لذا برای فتح تهران یک مقطع سه‌ماهه را در نظر گرفتند و شروع به سرمایه‌گذاری کلان نمودند؛ اما با پذیرفتن قطعنامه 598 توسط ایران، نقشه‌های آنها با بن‌بست مواجه شد. لذا عملیات پیش‌بینی‌شده خود را به دستور صدّام به جلو انداختند.همزمان، از طرق مختلف با نیروهای خود در داخل ایران و همچنین زندان‌ها این مسائل کلی را در میان گذاشته بودند.
پذیرش قطعنامه 598 از سوی ایران، سازمان را که همه هستی و حیثیت خود را در گرو جنگ نهاده بود، مجبور به انجام مأموریتی خطرناک کرد که برای آن برنامه‌ریزی کرده بود. آنها با این فکر که ایران ازلحاظ سیاسی، اقتصادی و نظامی به بن‌بست رسیده، سقوط آن حتمی است و در چنین شرایطی قدرت به سازمان منتقل خواهد شد، با پشتیبانی رژیم صدام حسین عملیات “فروغ جاویدان” را آغاز کردند. هادی شعبانی از اعضای ارشد سازمان می‌گوید: “پس از قبول قطعنامه توسّط ایران، رجوی سریع جلسه‌ای گذاشت و گفت ما تا یک هفته دیگر باید به ایران حمله کنیم؛ چون ایران از روی ضعف، قطعنامه را قبول کرده است و قرار است عراق از جنوب حمله کند تا ما به راحتی از غرب پیشروی کنیم! و آن‌قدر به عملیات معتقد بود که می‌گفت اتاق کار مرا در تهران آماده کنید تا من بیایم و بعد از ورود به تهران تا 48 ساعت هر کاری خواستید بکنید و هرکس را خواستید بکشید تا اینکه من فرمان عفو بدهم!”4 در این عملیات که سازمان نام آن را “فروغ جاویدان” گذاشته بود، سازمان با 25 تیپ دویست نفره که با حمایت و پشتیبانی تسلیحاتی، لجستیکی و هوایی دشمن بعثی همراه بود به قصد تصرف تهران و ساقط نمودن جمهوری اسلامی وارد ایران شد.
در این میان، مجاهدین خلقی که در زندان به سر می‌بردند، دست به شورش زدند. نقشه آن بود که یگان مجاهدین خلق به هر شهری که رسیدند، زندان شهر را به تصرف خود درآورده و و از مجاهدین زندانی آماده رزم، یگان جدیدی تشکیل دهند که در ادامه پیشروی به آنها کمک کند. این برنامه، عیناً در طرح عملیات فروغ جاویدان گنجانده شده بود.5 اسنادی به دست آمد که این زندانیان خود را برای حکومت مجاهدین خلق در ایران آماده کرده و حتی تعدادی به‌عنوان ارکان حکومت مشخّص شده بودند.6 اما عملیات مرصاد از سوی رزمندگان اسلام، ارتش مجاهدین خلق را درهم کوبید و به این غائله پایان داد.
پانوشت‌ها:
1- خبرگزاری میزان، گفتوگو با حجّت‌الاسلام‌والمسلمین محمّدابراهیم نکونام، 3/7/1395، کد خبر: 222985
2- علی‌اکبر راستگو، مجاهدین خلق در آینه تاریخ، ص ۳۹۲
3- محمّدرضا شبانی، بررسی شکست سازمان مجاهدین خلق در عملیّات فروغ جاویدان، ص ۵۷
4- روزنامه کیهان، 5/5/1378
5- تصاویر اسناد مربوط به طرح عملیّات فروغ جاویدان، در: رجانیوز، واکاوی علل فرمان تاریخی امام خمینی در برخورد با مجاهدین خلق، 25/5/1395، کد خبر: 251561
6- خبرگزاری میزان، گفتوگو با حجّت‌الاسلام‌والمسلمین محمّدابراهیم نکونام، 3/7/1395، کد خبر: 222985
سید یاسر جبرائیلی