مردم محلی و مسافران، چشمان کور شده شان را می خاراندند. سرفه می کردند و خون بالا می آوردند. حیوانات تلو تلو می خوردند و پرندگان مرده از روی درختان می افتادند. در کمتر از چند ثانیه، ۲۷۵ نفر مردند.
آنهایی که زنده مانده اند هنوز هم می توانند آن روز را با تمام جزییاتش به خاطر بیاورند. ۱۹ سال از آن روزمی گذرد. روزی که روستای کوهستانی شان در نزدیکی مرز عراق توسط هواپیماهای ارتش صدام حسین بمباران شیمیایی شد.
درست روز ۲۲ جولای سال ۱۹۸۸ بود که روستاییان و مسافرانی که به آن ده سفر کرده بودند همگی در زیارتگاه زرده برای انجام مراسم مذهبی دور هم جمع شده بودند.
آثار جراحات بمباران آن روز را به خوبی می شود روی دست و پای احمد حسین، دید. احمد که هفت نفر از اعضای خانواده اش را در این بمباران از دست داده، با اینکه زنده مانده، اما به خبرگزاری آسوشیتدپرس می گوید که چه زندگی رنجباری را تحمل می کند:« فامیل هایمان فقط چند دقیقه درد کشیدند و بعد مردند اما ما که زنده ماندیم نزدیک به بیست سال است که زندگی دردناکی را تحمل می کنیم. زندگی ما در واقع مرگ تدریجی است.»
علی حسن مجید، یکی از یاران اصلی صدام حسین به خاطر رهبری عملیات کشتار کردهای عراقی در دهه ۸۰، به اعدام محکوم شده است. همه او را به اسم علی شیمیایی می شناسد چرا که حملات شیمیایی به شهرهای کردنشین به دستور او انجام شده بود.
اما وضع ایرانی ها سوزناکتر است، با وجود آنکه در طول جنگ هشت ساله آنها با عراق، ده ها بار عراقی ها شهرهای ایران را مورد حمله شیمیایی قرار دادند اما عدالت در مورد آنها رعایت نشده است.
خاطرات این حملات هنوز به قوت خود باقی است. روز، پنجشنبه، هفتم تیرماه، ایرانی ها بیستمین سالگرد اولین بمباران شیمیایی را گرامی داشتند.
در روز ۲۸ ژوئن ۱۹۸۷ شهرستان سردشت بمباران شیمیایی شد که بر اثر آن ۱۲۰ نفر از مردم کشته و ۶۰۰۰ نفر دیگر مجروح شدند.
در زرده، روستایی نزدیک سردشت، ده ها نفر از بازماندگان، هنوز از اثرات حملات رنج می کشند، بعضی ها برای همیشه فلج شده و عده ای دیگر، به سرفه های مزمن دچار شده اند.
روستای زرده، در آن زمان ۷۰۰ نفر سکنه داشت و هنوز هم همین تعداد را در خود جا داده، مصدومین آن حادثه می گویند که توسط گازی بمباران شده اند که روی اعصابشان اثر گذاشته و منجر به تشنج و فلج آنها قبل از مرگ می شود.
نزدیک مسجد روستا، سنجان سلیم زاده، زن ۶۵ ساله ای که چهار نفر از بستگانش را در این حادثه از دست داده، روی قبرشان نشسته و با دست توی صورتش می زند و عزاداری می کند:« من با دستای خودم دخترم و نوه هایم را دفن کردم»
سنجان پای راستش را در سال ۸۰ از دست داد و بعد از آن، در اثر انفجار حملات هوایی عراق، یک دستش را هم قطع کردند.
درست جایی که سنجان دارد عزاداری می کند، پلاکاردی از درختی آویزان است که روی آن نوشته شده:« به کدامین گناه کشته شدند؟»
صدام حسین در استفاده از گازهای اعصاب و گاز خردل در بمباران های شیمیایی ایران و شمال عراق مجرم شناخته شده است.
حملات شیمیایی رژیم صدام علیه کردهای این کشور، مثل بمباران شیمیایی حلبچه در سال ۱۹۸۸، به رسوایی جهانی صدام انجامید.
در مقابل، حملات شیمیایی این رژیم علیه ایران، در جریان جنگی که در مجموع به کشته شدن نزدیک به یک میلیون نفر از طرفین منجر شد، آن چنان مورد توجه قرار نگرفت.
ایران تخمین می زند که نزدیک به ۵۰۰۰ نفر از شهروندانش را در حملات شیمیایی از دست داده و می گوید که بیش از ۱۰۰ هزار نفر از سربازان و مردم عادی هم مصدوم شده اند.
ایران از دادگاه ویژه عراق که مسئولیت پیگیری پرونده اعضای رژیم سرنگون شده صدام را بر عهده دارد، خواست که صدام حسین را برای جنایات جنگی اش که در طول جنگ ایران و عراق مرتکب شده است دادگاهی کند، اما رهبر سابق عراق، در دسامبر سال گذشته به دلیل جنایت علیه بشریت و جنابات جنگی در کشتار شیعیان شهر دجیل، در سال ۱۹۸۲، به دار آویخته شد.
این دادگاه قرار است که همکاران دیگر صدام را محاکمه کند، اما هنوز برای برپایی دادگاه جنگ ایران توافقی صورت نگرفته است.
ایرانی ها خوشحال بودند که عدالت درباره صدام اجرا شد اما از اینکه صدام به خاطر حمله به این کشور مورد بازخواست قرار نگرفت، راضی به نظر نمی رسند.
رادیو فردا، سی ام ژوئن 2007